28. Decembra. 2023. USK

Džemaludin ef. Čaušević: 153. godišnjica rođenja jednog od najznačajnijih Bošnjaka 20. vijeka

28.12.2023.Dodaj komentarNa današnji dan 1870. godine, u mjestu Arapuša, nedaleko od Bosanske Krupe, rođen je Mehmed Džemaludin ef. Čaušević, bošnjački teolog, mislilac, prosvjetitelj, reformator, novinar, prevoditelj, četvrti po redu reisu-l-ulema u periodu Kraljevine Jugoslavije. Bio je jedan od najznačajnijih i najutjecajnijih Bošnjaka 20. vijeka.

Kao student u Istanbulu, Čaušević je počeo pisati u tadašnjim turskim listovima ”Tercünam-i hakitat” i “Tasvir-i efkar”. U BiH je uređivao listove “Behar” (1906-1907), “Tarik” i “Mekteb”, te sarađivao u listovima: “Sarajevski list”, “Gajret”, “Novi behar”, “Jugoslavenski list”, “Islamski svijet”, “Muallim” i “Narodna uzdanica”.

Četvrti reisu-l-ulema

Godine 1913., Džemaludin ef. Čaušević je izabran za četvrtog po redu reisu-l-ulemu i odmah po dolasku na tu poziciju započeo je reformu školstva. Za zaostalost Bošnjaka krivio je konzervativne krugove, koji su distancirali stanovništvo od modernih škola, od evropskih običaja, odnosno stanovništvo je bilo prepušteno samo sebi.

Visoka čast iskazana je reisu Čauševiću kada mu je, 4. maja 1915. godine, beratom sultana Mehmeda Rešada V, dodijeljen počasni naslov čuvara časnih harema u Meki i Medini. Uz berat o visokom odlikovanju primio je i svečani ogrtač sa zlatovezom. Ovo visoko priznanje u dva vijeka dobila su samo dvojica Bošnjaka. Krajem 19. vijeka dobio ga je šejhul-l-islam Mehmed Refik Hadžiabdić iz Rogatice, a početkom 20. vijeka Džemaludin ef. Čaušević.

Na položaju reisu-l-uleme Čaušević je ostao do 1930. godine, i za to vrijeme je bio nesporni duhovni vođa bosanskohercegovačkih muslimana, pokretač i učesnik njihovih brojnih akcija. Stupanjem na snagu novog ustava Islamske zajednice, 1930. godine, kojim se dokida samostalnost te institucije, reis Čaušević je nakon dva mandata i 17 godina vođenja Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini, podnio ostavku, a ubrzo je penzioniran ukazom kralja.

Prosvjetitelj bošnjačkog naroda

Džemaludin ef. Čaušević bio je poznat i po tome što je u svoje govore unosio liberalne i reformatorske poglede na islamsku tradiciju. Pokrenuo je uvođenje latinice i ćirilice u vjerskoj štampi, nastojao modernizirati prezentaciju islama samim vjernicima. Davao je podršku izučavanju matematike, fizike, hemije i biologije, koje su neki vjernici u to vrijeme nazivali “nevjerničkim predmetima”. Bio je veliki pobornik obrazovanja bošnjačkog naroda, ravnopravnog položaja žena u društvu, prvenstveno putem njihovog odgoja i obrazovanja te učešća u javnom životu.

Nakon što se povukao s dužnosti reisu-l-uleme, Čaušević je s hfz. Muhamedom Pandžom radio na prvom prevodu Kur'ana na hrvatski jezik, koji je 1937. godine objavljen u Sarajevu. Nekoliko mjeseci nakon objavljivanja prijevoda Kur'ana, 28. marta 1938., Džemaludin ef. Čaušević preminuo je Državnoj bolnici u Sarajevu.

Danas su imenom Mehmeda Džemaludina Čauševića nazvane ulice u mnogim bosanskohercegovačkim gradovima i mjestima. U Cazinu je njegovim imenom nazvana medresa, a u Sarajevu osnovna škola. Ivan Meštrović mu je napravio spomen-poprsje, koje se danas čuva u Bošnjačkom institutu u Sarajevu. U Čauševićevom rodnom mjestu Arapuša 2011. godine je osnovano Udruženje “Reis Mehmed Džemaluddin ef. Čaušević” koje je, 2018., izgradilo Spomen-kuću „Reis Mehmed Džemaludin ef. Čaušević”. Svakog avgusta od 2018. godine u Arapuši se održavaju “Dani reisa Čauševića”.